Kombi si Shpirt Kolektiv
Kurt Gostentschnigg
Kombi si Shpirt Kolektiv.
Një krahasim i
parë i çështjes
shqiptare me çështjen indiane në dritën e Jogës Integrale të Shri Aurobindos
Ky studim trajton për herë të parë çështjen e kombit nga një perspektivë
spirituale, konkretisht në dritën e Jogës Integrale të mistikut dhe filozofit
indian Shri Aurobindo, dhe përpiqet të krahasojë çështjen shqiptare me atë
indiane. Këtu bëhet fjalë për një shtjellim në formë skice të aspekteve të përzgjedhura,
pasi hulumtimi i shprehjes komplekse të manifestimit kohor dhe hapësinor të një
„Shpirti Kolektiv“ kombëtar në të gjitha tiparet e saja të shumëllojshme mund
të kryhet vetëm nëpërmjet një sinteze të studimeve të shumta afatgjata dhe të
hollësishme. Në fillim ofrohet një hyrje e shkurtër në studimet akademike mbi
kombin dhe në konceptin e kolektivit, para se të paraqiten në mënyrë të
përmbledhur përmbajtjet e Jogës Integrale të Shri Aurobindos, të cilat janë
relevante për temën tonë.
Literatura e fushës së shkencës historike lidhur me çështjen e lindjes së
kombeve është tepër e pasur.[1]
Meqë fjala është për të vetëkuptuarit e njerëzve, nocioni i kombit ka apriori
një karakter subjektiv. Ai rrjedh nga latin. Natio që do të thotë „popull, fis, tip, lloj, klasë, tufë“ dhe ka
ardhur nga folja nasci me
kuptimin „lind“, dhe emërton grupe ose kolektiva më të mëdhenj njerëzish, të
cilave u atribuohen tipare të përbashkëta si gjuhë, traditë, zakone, doke, ngulime
të përbashkëta ose prejardhje e përbashkët. Shkenca historike, e cila dallon
kombin nga populli dhe shteti, emërton cilësi të atribuara kulturore si
karakterin kombëtar të një populli. Për të kombi është një konstrukt, i cili
jeton nga riprodhimi i tij diskursiv dhe efiçienca e tij materiale. Duke iu
referuar konceptit të kombit, ai bëhet efektiv për njerëzit veprues. Shkenca historike
bën dallimin midis tre tipave të kombit: kombi i kulturës, kombi i shtetit dhe
kombi i vullnetit. Kombi i Kulturës
është një komb etnik ose një bashkësi njerëzish që ndihet e bashkuar nëpërmjet
gjuhës, traditës dhe fesë. Pra, ndjenja e tij kombëtare mbështetet në një
kulturë të përbashkët, shpesh edhe në një prejardhje të përbashkët, dhe nuk
varet nga kufijtë shtetërorë. Ndjenja e bashkëpërkimit e një kombi të kulturës
mund t’i paraprijë në kohë themelimit të një shteti kombëtar. Shembuj për këtë
janë Italia dhe Gjermania. Ndërsa Kombi i
Shtetit bazohet në vullnetin e shtetasve dhe vlerat e tyre të përbashkëta
politike. Si shembëlltyrë për këtë mbahet Franca, kombi i së cilës ka lindur
pas Revolucionit Francez nga një popullsi etnikisht heterogjene, e cila ka
gjetur ndjenjën e saj të bashkëpërkimit nëpërmjet pohimit të përbashkët të
idealeve të lirisë, barazisë dhe vëllazërisë. Nuk mund të ndahet aq lehtë nga
koncepti i kombit të shtetit nocioni Kombi
i Vullnetit, i cili përbëhet nga grupe popullsie, të cilat dallohen pak a
shumë fort sipas etnisë, gjuhës, fesë, mentalitetit ose përvojës historike. Shteti
i ngritur sipas këtij nocioni nuk karakterizohet nga përbashkësia etnike e
shtetasve të tij, por vetëm nga vullneti i qytetarëve për një shtet të përbashkët.
Shembuj për këtë janë Zvicra, Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe Kanadaja.
Por, a është kjo vërtet gjithçka që përbën një kolektiv aq të madh siç
është një komb dhe e mban të bashkuar gjatë periudhave të gjata kohore me
gjithë krizat, katastrofat dhe goditjet e fatit? Psikanalisti zviceran Carl
Gustav Jung futi në Perëndim nocionin „jokoshientja kolektive“[2], e
cila, sipas tij, formon për të gjithë njerëzit një bazë të përbashkët të
funksioneve psikike. [3] Madje strukturat e unit do të zhvilloheshin në
bazë të strukturave të jokoshientes kolektive. Jung u referohet sidomos
imazheve arkitipike në përfytyrime, emocione dhe ëndrra dhe motiveve në fe,
mite dhe përralla, të cilat do të lejonin të konkludohet për një bazë të
ngjashme psikike të të gjithë njerëzve. Publicisti gjerman Wolfgang J. Aurose është një nga autorët e rrallë perëndimorë, i cili
flet për një „Shpirt të Kombit“, duke iu referuar jo vetëm idealistëve dhe
romantikëve gjermanë, por edhe Jung-ut dhe paramendimtarëve integralë si Shri
Aurobindo, Jean Gebser dhe Ken Wilber.[4] Me
studimet e rastit mbi Gjermaninë, Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe Bashkimin
Evropian ai provon të tregojë evolucionin e kombeve si Shpirtra Kolektivë dhe
të paraqesë modele për integrimin dhe shërimin shpirtëror të një vendi. Me
gjithë morinë e informacioneve të hollësishme dhe interesante, libri i tij është
në përgjithësi një punim tepër i ndërlikuar, që mbështetet në sisteme të
ndryshme psikologjike dhe filozofike si dhe në drejtime spirituale, përkufizimet
dhe terminologjitë e ndryshme të të cilave mund të shkaktojnë keqkuptim dhe
çoroditje tek lexuesi.
Ken Wilber dhe protagonistë të tjerë të mendimit integral kanë argumentuar
me kohë në mënyrë intelektualisht të kuptueshme vërtetueshmërinë e eksperiencave
mistike/jogike ose shpirtëro-spirituale, duke vënë në dukje përbashkësitë
ekzistuese të eksperiencave të tilla nga më të brendshmet në të gjitha
kulturat, kohët dhe rrethanat.[5]
Kur e njeh vetveten, atëherë njeh botën dhe Perëndinë, sepse je vetë bota dhe
Perëndia. Kjo është esenca e përbashkët e mistikës perëndimore dhe jogës
lindore. Mirëpo, një gjë duhet të jetë e qartë: mistika ose joga nuk është një
fushë objektive për argumentim intelektual ose shpjegueshmëri shkencore. Joga
do të thotë përvojë subjektive dhe ndryshim në koshiencë. Një aktivitet i
pastër mental çon vetëm në një ndryshim të mendjes. Por mendja është vetëm një
shkallare e ulët në shkallën e pafund të koshiencës. Në qoftë se dikush nuk ka
pasur ende eksperienca spirituale, atëherë kjo nuk është një arsye bindëse, që
të mos marrë në konsideratë mundësinë dhe vlerën e eksperiencave spirituale të
njerëzve të tjerë.
Të gjitha eksperiencat spirituale/mistike/jogike dalin në të njëjtin
rezultat themelor: sekreti më i lartë, më i thellë, i përhershëm dhe i pafund
është dashuria. Ky mister i pamendueshëm dhe i pashprehshëm mund të shprehet më
së shumti në mënyrë figurative, si p. sh. nëpërmjet simbolit Diell Një-Shumë i Dashurisë, d.m.th. shumë diej në njërin diell të dashurisë.
Dashuria është Qenia Hyjnore, Perëndia, njësia ose uniteti. Njësia përmban
shumësinë. Prandaj ne mund të flasim për Hyjnoren si Njëri/I Vetmi dhe Të
Shumtët. Njësia përmban gjithashtu të qenët dhe të bërët. Shumësia përmban
Individualen dhe Kolektiven. Pra, Njësia në katër aspektet e saja themelore
është Të Qenët, Të Bërët, Individi dhe Kolektivi. Njësia është baza e shumësisë
dhe kështu më e larta si edhe shkaku dhe qëllimi
i të gjithave. I Vetmi dhe Të Shumtët shpalosin si Shpirt Kozmik ashtu edhe si
Shpirtra Individualë dhe Shpirtra Kolektivë mundësitë e pafund të Të Qenit Mbikozmik-Transhendent
në Të Bërët Kozmik-Imanent. Në nivelet e Të Qenit të pahapësirë dhe të pakohë
jemi gjithmonë në koshiencën e unitetit. Në nivelet e Të Bërit hapësinor-kohor
bëhemi hap pas hapi koshientë për unitetin tonë të humbur. Pse vallë ka një të
bërë, një evolucion, një zhvillim në hapësirë dhe kohë? Ngaqë disa nga Të
Shumtët në lirinë e tyre të mundësive të pafund janë hedhur nga Të Qenët e
pahapësirë dhe e pakohë në eksperiencën e ndarjes hapësinore dhe kohore deri në
jokoshiencë dhe Nëna Hyjnore i ka ndjekur nga pas, me qëllim që nëpërmjet
gjithëpranisë hyjnore të mundësonte ringjitjen e Shpirtrave të mishëruar dhe të
gjithë krijimit material deri në koshiencën më të lartë.[6]
Por pse Hyjnorja vetë zbret deri tek njerëzit si Avatar në një mishërim fizik? Për
t’i ndihmuar njerëzit në kohët e transformimit të vështirë dhe të krizës së
përgjithshme si dhe për të hapur rrugën për kërcimin e koshiencës njerëzore në
shkallaren tjetër më të lartë të evolucionit spiritual.
Joga Integrale[7], e
zhvilluar në bazë të eksperiencave vetiake spirituale nga Shri Aurobindo dhe
Mira Alfassa, e quajtur Nëna, për
realizimin e Jetës Hyjnore në Tokë, nuk i ofron lexuesit vetëm një udhëzim të
kuptueshëm për ndjekjen e rrugës spirituale, por edhe një sistem
gjithpërfshirës filozofik me vizionin më të madh dhe terminologjinë më të
pasur. Sipas nivelit të zhvillimit të koshiencës lexuesi njeh Shri Aurobindon
dhe Nënën si filozofë, joginë/mistikë ose Avatar[8]
Dy-Një/mishërime të Hyjnores në Tokë. Të gjitha rrugët tradicionale të Jogës si
Bhakti-Joga, rruga e zemrës, Jnana-Joga, rruga e dijes, dhe Karma-Joga,
rruga e veprimit, ndalin në realizimin individual të Vetes Hyjnore dhe në
arratisjen nga bota drejt një jete në qiell ose në Nirvanë. Kurse Joga
Integrale ose Purna Joga për herë të parë, si një aventurë spirituale, e
tejkalon shumë këtë qëllim dhe aspiron në një vetëofrim të pakusht të individit
zbritjen e Forcës Hyjnore ose Shaktit në nivelet e koshiencës të
mentales/mendjes, vitales/jetës dhe materies/fizikes, për të hyjnizuar jetën
tokësore në një transformim supramental.
Për temën tonë të përgjithshme me rëndësi janë thëniet e Shri Aurobindos
dhe të Nënës mbi nivelet universale të Koshiencës, pjesët e Qenies së njeriut
dhe Qenien Kolektive.[9] Në organizimin e pjesëve të Qenies ka dy sisteme, të
cilat janë njëkohësisht aktive dhe janë të ndërthurura me njëri-tjetrin: një
sistem vertikal dhe një sistem koncentrik.[10] Sistemi vertikal është si një shkallë, e cila përbëhet
nga nivelet e ndryshme të Koshiencës, duke i renditur nga më i ulëti, Jokoshienca,
deri tek më i larti, Sat-Çit-Tapas/Shakti-Ananda (sanskr. sat-cit-tapas/śakti-ānanda). Hemisfera Më E Lartë, mbretëria e Frymës së përkryer e të përhershme,
ndahet nga Hemisfera Më E ulët, ku Fryma[11] është e mbuluar nga Mentalja/Mendja, Vitalja/Jeta dhe
Materia/Fizikja/Trupi, nëpërmjet nivelit ndërmjetësues të Mbimentales, e cila
përfshin edhe disa nivele të tjera ndërmjetësuese. Hemisfera Më E Lartë dhe
Nivelet Ndërmjetësuese së bashku përbëjnë Mbikoshiencën, e cila përbëhet nga
nivelet më të larta të Koshiencës mbi Mendjen e zakonshme, nga e cila Koshienca
Më E Lartë zbret poshtë në nivelet më të ulëta të Qenies, për të zhvilluar
ngadalë njeriun spiritual nga gjendja e gjysmë-kafshës mentale. Mbikoshienca
përfshin nivelet përtej Mentales, d.m.th. Realitetin Suprem të quajtur Sat-Çit-Tapas/Shakti-Ananda,
Të Qenë-Koshiencë-Forcë-Lumturi, dhe Supramentalen, si dhe – në rend zbritës –
nivelet më të larta të Mentales, d.m.th. Mbimentalen, Mentalen Intuitive,
Mentalen E Ndriçuar dhe Mentalen Më Të Lartë.
Qenia Hyjnore E Vetme ka katër aspekte: Të Qenë (Sat), Koshiencë (Çit),
Forcë (Tapas/Shakti) dhe Lumturi (Anandë). Hyjnorja, Qenia Supreme, nga e cila
të gjithë vijnë, në të cilën të gjithë janë dhe tek e cila të gjithë kthehen,
është Të Qenë-Koshiencë-Forcë-Lumturi (Sat-Çit-Tapas/Shakti-Ananda). Ajo
manifestohet si Të Qenët e pafund, esenca e së cilës është Koshienca me Forcën
e saj të brendaqenësishme. Esenca e Koshiencës është Lumturi, vetëgëzim. “Satçittapasananda është një Të Qenë e përhershme, e cila
jemi ne pastaj; një Koshiencë e përhershme, e cila vështron punët e saja brenda
nesh dhe të tjerëve; një vullnet i përhershëm ose një Forcë e përhershme e asaj
Koshience, e cila shprehet në veprimtari të pafund; një Lumturi e përhershme, e
cila i gëzohet vetvetes dhe të gjitha veprimtarive të saja. Ajo vetë si Më E
Larta është e qëndrueshme, e pandryshueshme, e pakohë, e pahapësirë dhe e qetë
në pafundësinë e veprimtarive të saja, jo e ndryshuar nga ndryshimet e tyre, jo
e ndarë nga shumësia e tyre, jo e zmadhuar ose e zvogëluar nga zbaticat dhe
baticat në detrat e kohës dhe hapësirës, jo e çoroditur nga kontradiktat e tyre
të dukshme ose e kufizuar nga kufizimet e tyre të synuara nga Hyjnorja.
Satçittapasananda është uniteti i shumanshmërisë së gjërave të manifestuara,
harmonia e përhershme e të gjitha variacioneve dhe kundërshtive të tyre,
përsosuria e pafund, e cila i justifikon kufizimet e tyre dhe është qëllimi i
papërsosmërive të tyre.”[12]
Supramentalja është Koshienca E Së Vërtetës, dija hyjnore, Koshienca dhe
Forca më e lartë hyjnore, të cilat veprojnë në univers. Ajo është një parim i
Koshiencës, i cili qëndron sipër Mendjes dhe ekziston e vepron në të vërtetën
dhe unitetin themelor të gjërave dhe jo, sikurse Mendja, në shfaqjet dhe
ndarjet e tyre fenomenale. Karakteri i saj fundamental është dije nëpërmjet
identitetit, me anë të së cilës njihet Vetja, Të Qenë-Koshiencë-Forcë-Lumturi Hyjnore, Sat-Çit-Tapas/Shakti-Ananda,
dhe gjithashtu e vërteta e manifestimit. Sipas Shri Aurobindos termi
“Supramentale” do të thotë një nivel mbikoshient i Qenies, që ndodhet jo vetëm
sipër Mendjes, por edhe përtej asaj, sepse ai është radikalisht i ndryshëm nga
ajo. Supramentalja është përtej dhe e ndryshme jo vetëm në lidhje me Mendjen e
zakonshme, por edhe në krahasim me nivelet mbikoshiente të Mendjes, d.m.th. me
Mentalen Më Të Lartë, Mentalen E Ndriçuar, Mentalen Intuitive dhe Mbimentalen.
Ndërsa të gjitha këto nivele mbikoshiente të Mendjes janë përzierje të dritës
dhe errësirës, të dijes dhe padijes, Supramentalja është Koshienca E Së
Vërtetës totalisht pa padije. “Supramentalja
është në esencën e saj të mirëfilltë një Koshiencë E Së Vërtetës, gjithnjë e
lirë nga padija, një koshiencë, e cila është themeli i ekzistencës sonë aktuale
natyrale ose evolucionare, dhe nga e cila natyra brenda nesh përpiqet të arrijë
tek vetëdija dhe botëdija dhe tek një koshiencë e drejtë dhe një përdorim i
drejtë i ekzistencës sonë në univers. Supramentalja, ngaqë është një Koshiencë
E Së Vërtetës, e zotëron këtë dije të brendaqenësishme dhe këtë fuqi të
ekzistencës së vërtetë. Rrjedha e saj është e drejtë dhe mund të shkojë direkt
tek qëllimi i saj. Fusha e saj është e gjerë dhe mund të bëhet madje e
pakufishme, sepse natyra e saj e mirëfilltë është dije. Ajo nuk duhet të fitojë
dije, por e zotëron atë në të drejtën e vet. Hapat e saj nuk janë nga padija në
një dritë të papërkryer, por nga një e vërtetë në një të vërtetë më të madhe,
nga një perceptim i drejtë në një perceptim më të thellë, nga intuita në intuitë,
nga ndriçimi në ndritshmërinë absolute dhe të pakufi, nga gjerësitë rritëse në
pafundësinë e mirëfilltë. Në kulmin e saj ajo zotëron plotdijen hyjnore dhe
plotfuqinë hyjnore. Në lëvizjen e saj të shkallëshkallshme evolucionare të
vetëmanifestimit, nëpërmjet së cilës ajo do të zbulojë në fund lartësitë e veta
më të larta, ajo duhet të jetë në natyrën e saj të mirëfilltë esencialisht e
lirë nga padija dhe gabimi. Ajo niset nga e vërteta dhe drita dhe lëviz
gjithmonë në të vërtetë dhe dritë.”[13]
Midis Supramentales dhe Mentales ka shkallare më të larta të Mendjes, të
cilat gjenden përmbi Mendjen tonë normale dhe çojnë tek Supramentalja. Këto
stade, nivele të njëpasnjëshme ose fuqi graduale të Qenies janë të fshehura në
pjesët tona mbikoshiente. Në një rend zbritës shkallaret e Mentales Së
Spiritualizuar janë si vijon: Mbimentalja me katër nivelet e saja, të cilat
janë Mbimentalja Supramentale, Mbimentalja E Mirëfilltë, Mbimentalja Intuitive
dhe Mbimentalja Mentale, si dhe tri forcat mbimentale Mentalja Intuitive,
Mentalja E Ndriçuar dhe Mentalja Më E Lartë, të cilat vendosin kalimin nga
Mbimentalja në Mentale.
Ndërsa Supramentalja është Koshienca totale E Së Vërtetës, Mbimentalja si
delegatja e Koshiencës Supramentale në padijen kozmike i tërheq poshtë ndarazi
të vërtetat duke u dhënë atyre një identitet të veçantë. Mbimentalja është “një ekran i ngjashmërisë së pangjashme,
nëpërmjet të cilit Supramentalja mund të veprojë në mënyrë indirekte mbi një
injorancë, errësira e së cilës nuk do të mund të duronte ose të merrte ndikimin
direkt të një drite supreme. Pikërisht projektimi i kësaj Mbimentaleje të
ndritshme mundëson difuzionin e një drite të zvogëluar në padije dhe hedhjen e
kësaj hijeje të kundërt, e Jokoshiencës, e cila kapërdin gjithë dritën në
vetvete. Ngaqë Supramentalja ia transmeton Mbimentales të gjitha realitetet e
saja, por ia lë asaj t’i formulojë ato në një lëvizje dhe në përputhje me një
koshiencë të gjërave, e cila është ende një vizion i së vërtetës dhe megjithatë
njëkohësisht një prind i parë i injorancës.”[14]
Në një letër drejtuar një sad’haku[15]
Shri Aurobindo shkruan: “... Mbimentalja
e njeh Të Vetmin si mbështetjen, esencën dhe fuqinë fundamentale të të gjitha
gjërave, por në lojën e saj dinamike karakteristike ajo e vë theksin në fuqinë
e saj ndarëse të shumësisë dhe provon t’ia japë çdo fuqie ose çdo aspekti
shansin e tij të plotë të manifestimit, duke u mbështetur në të qenët një
themelor për të shmangur disharmoni ose konflikt. Çdo Perëndi, siç është,
krijon botën e saj, por pa konflikt me të tjerat. Çdo aspekt, çdo ide, çdo
forcë e gjërave mund të ndihet në energjinë ose shkëlqimin e vet të plotë të
veçuar dhe të përpunojë vlerat e veta, pa krijuar disharmoni, sepse Mbimentalja
zotëron sensin e pafundësisë dhe në pafundësinë e vërtetë (jo hapësinore) janë
të mundura shumë pafundësi përputhëse.”[16]
Intuita është një fuqi e Koshiencës, afër dhe e afërme me dijen origjinale
nëpërmjet identitetit. Çka është vizion direkt intim në Mentalen Intuitive,
bëhet ndriçim në Mentalen E Ndriçuar dhe mendim-dije në Mentalen Më Të Lartë. Kjo
Intuitë e vërtetë dhe autentike duhet dalluar nga një fuqi e arsyes mentale, e
cila mund të ngatërrohet shumë lehtë me të, nga ajo fuqi e arsyetimit të
përfshirë, që e arrin konkluzionin e saj me një hop dhe nuk ka nevojë për hapat
e zakonshëm të mendjes logjike. Meqë zakonisht intuitë do të thotë fuqia e
kuptimit të gjërave në mënyrë të menjëhershme, pa pasur nevojë për një argumentim
koshient. Në këtë kuptim të zakonshëm intuita mund të mbështetet në një ndjesi
ose mund të jetë një arsyetim i shpejtë nënkoshient, duke u bazuar në shenja
subtile, të cilat nuk kuptohen në mënyrë koshiente. Por termin “Intuitë”, i
cili ka një konotacion shumë më të thellë, Shri Aurobindo e përdor në lidhje me
nivelin mbikoshient poshtë Mbimentales dhe sipër Mentales Së Ndriçuar. Mentalja
Intuitive “është gjithnjë diçka që hidhet
direkt nga një identitet i fshehur. Kur koshienca e subjektit takohet me
koshiencën në objekt, atëherë ajo depërton në të dhe sheh, ndien ose vibron me atë
të vërtetë, që ajo e kontakton, dhe pastaj prej forcës së takimit, Intuita
hidhet jashtë si një shkëndijë ose rrufe. Ose kur koshienca, edhe pa një takim
të tillë, shikon brenda vetes dhe ndien atje në mënyrë direkte e intime të
vërtetën ose të vërtetat, të cilat gjenden në brendësi, ose kontakton forcat e
fshehura prapa dukjes së jashtme, atëherë shpërthen gjithashtu një dritë
intuitive. Ose kur koshienca takohet me Realitetin Suprem ose Realitetin
Spiritual të gjërave dhe qenieve dhe përjeton prej kontaktit një bashkim me të,
atëherë shkëndija, rrufeja ose flaka e perceptimit intim të së vërtetës shkreptin
në thellësitë e saja.”[17]
Mentalja E Ndriçuar është një mendje e dritës spirituale dhe e vështrimit
të brendshëm. Është një shqisë spirituale, e cila kap diçka nga substanca e së
vërtetës. Veprimi i saj, i cili shoqërohet nga vërshimi poshtë i një drite të
brendshme të dukshme, mund të ndriçojë deri në një farë grade pjesët e qenies
së njeriut nga Mentalja mbi Vitalen deri në qelizat e Trupit. Këtu të menduarit
është vetëm një funksion dytësor, për të shprehur çfarë po vështrohet. “Qartësia e inteligjencës, drita e saj e
qetë e ditës i hap vend ose i nënshtrohet një shkëlqimi intensiv dhe një
ndriçimi të Frymës. Një lojë e shkreptimave të së vërtetës dhe fuqisë spirituale
hyn me forcë nga lart në koshiencë dhe i shton ndriçimit të qetë e të madh dhe
zbritjes së gjerë të paqes, të cilët e karakterizojnë ose shoqërojnë veprimin e
parimit më të lartë spiritual, një zjarr të fortë të realizimit dhe një ekstazë
dalldisëse të dijes.”[18]
Mentalja Më E Lartë është një nivel i parë i Koshiencës Spirituale, një
mendim-mentale e ndritshme, në të cilën njeriu bëhet vazhdimisht dhe
ngushtësisht koshient për Veten dhe Të Vetmin si dhe normalisht di dhe sheh me
këtë koshiencë. Tipari i saj është një njohje automatike e spontane me karakter
kozmik, një lloj tërësie i vështrimit të së vërtetës me një shikim të vetëm dhe
me formulime të mendimit, një realizim efektiv i perceptimeve të saja me anë të
vetëfuqisë së idesë. Ky mendim nuk është një dije e fituar, por vetëzbulimi i
urtësisë së përjetshme. Idetë e saja mbillen në zemër dhe jetë si një forcë, e
cila duhet të përpunohet. “Fuqia e
Mentales Më Të Lartë spirituale dhe forca e saj e ideve modifikohen dhe
pakësohen gjatë hyrjes së tyre në mendësinë tonë. Prandaj ato nuk mjaftojnë për
t’i zhdukur gjithë këto kundërshtime dhe për të krijuar një Qenie Supramentale.
Mirëpo ato mund të realizojnë një shndërrim të parë, i cili mundëson një ngjitje
të mëtejshme dhe një zbritje më të fuqishme. Ato mund të përgatisin një
integrim të mëtejshëm të qenies në një forcë më të lartë të koshiencës dhe
dijes.”[19]
Megjithëse të ndara dhe të ndryshme, Mentalja, Vitalja dhe Fizikja janë të
ndërlidhura dhe ndërveprojnë. Prandaj ato u japin shkas nënndarjeve të
dallueshme në këto pjesë kryesore të Qenies. Mentale ose Mendje ka veçanërisht
kuptimin e asaj pjese të natyrës, e cila ka të bëjë me njohjen dhe
inteligjencën, me idetë, perceptimet mentale, reagimet e mendimit ndaj gjërave,
me lëvizjet dhe formimet vërtet mentale, vizionin dhe vullnetin mental etj., që
janë pjesë e inteligjencës së njeriut. Mentalja e zakonshme përbëhet nga tri
pjesë kryesore: Mentalja e Mirëfilltë, Mentalja Vitale dhe Mentalja Fizike. Mentalja
E Mirëfilltë ndahet në tri pjesë: Mentalja Menduese ose intelekti, e zënë me
ide dhe dije në vetvete; Mentalja Dinamike, e zënë me nxjerrjen jashtë të
forcave mentale për realizimin e ideve; Mentalja Shprehëse, e zënë me shprehjen
e ideve në jetë. Mentalja Vitale ose mendja e dëshirës është një lloj
ndërmjetëseje midis Vitales dhe Mentales Së Mirëfilltë. Funksioni i saj nuk
është të mendojë dhe të arsyetojë, të perceptojë, të shqyrtojë, të zbulojë ose
të vlerësojë gjëra, por të planifikojë, të ëndërrojë ose të imagjinojë se çka
mund të bëhet. Mentalja Vitale është një mendje e vullnetit, veprimit dhe
dëshirës dinamike dhe merret me shijim dhe pasje, forcë dhe zbatim, me gëzim
dhe vuajtje, dhënie dhe marrje, rritje dhe zgjerim etj.. Mentalja Vitale është
e përzier me Vitalen. Prandaj ajo nuk qeveriset si Mentalja Menduese nga
arsyeja, por nga impulset dhe dëshirat e Vitales. Ajo përpiqet t’i justifikojë
dhe arsyetojë veprimet, të cilat bazohen në impulset dhe dëshirat e Vitales. Mentalja
Fizike merret vetëm me gjëra fizike. Ajo kufizohet nga pamja dhe përvoja fizike
e gjërave, i mentalizon eksperiencat e kontaktit me jetën e jashtme dhe me
gjërat dhe nuk shkon përtej tyre. Mentalja Fizike është e përzier me Fiziken
dhe merr pjesë në karakteristikat e Koshiencës Fizike si plogështi, errësirë
dhe përsëritje mekanike, të cilat manifestohen në Mendjen Fizike si mpirje
mentale, konservatizëm, dyshim dhe mendime obsesive. Mentalja Mekanike, e
lidhur ngushtësisht me Mentalen Fizike, përsërit pa dobi gjithçka që ka ndodhur.
Karakteristika e saj është ajo e një makine që ecën pa ndërprerje sa herë që në
të shfaqen mendime.
Qenia Vitale ose natyra e jetës përbëhet nga dëshirat, sensacionet,
ndjenjat, pasionet, impulset, energjitë e veprimit dhe nga gjithë loja e
instinkteve posesive dhe e të tjerave të lidhura me të si inati, frika, lakmia,
epshi etj.. Energjia e jetës, Prana (sanskr. prāṇa),
e cila gjallëron trupin, është një aspekt i Vitales. Vitalja përbëhet nga tri
pjesë kryesore: Vitalja Më E Lartë, Vitalja E Mesme/Vitalja E Mirëfilltë dhe
Vitalja Më E Ulët. Vitalja Më E Lartë është Vitalja Mentale dhe Vitalja
Emocionale të marra bashkë. Vitalja Mentale u jep emocioneve, dëshirave,
pasioneve, sensacioneve ose lëvizjeve të tjera të Qenies Vitale një shprehje mentale
nëpërmjet të menduarit, të folurit ose ndonjë mënyre tjetër. Vitalja Emocionale
është vendi i ndjenjave të ndryshme si dashuria (njerëzore), gëzimi, hidhërimi,
urrejtja etj.. Vitalja E Mesme ose Vitalja E Mirëfilltë është dinamike, e
ndjeshme dhe e pasionuar. Ajo është vendi i dëshirave dhe reagimeve më të forta
vitale si ambicia, krenaria, frika, lavdidashja, tërheqjet dhe shtytjet,
dëshirat dhe pasionet e të gjitha llojeve. Përveç kësaj ajo është fusha e shumë
energjive vitale. Vitalja Më E Ulët përbëhet nga lëvizjet më të vogla të
jetë-dëshirës dhe jetë-reagimeve njerëzore. Ajo merret me dëshirat dhe ndjenjat
më të vogla si dëshira për ushqim, dëshirat seksuale, pëlqimet dhe mospëlqimet,
mburrja, zënkat, dëshira për lëvdatë, zemërimi dhe dëshirat e tjera të vogla të
çdo lloji. Vitalja Fizike është ajo pjesë e Vitales, e cila është e drejtuar
plotësisht ndaj gjërave fizike dhe është e mbushur me dëshira, lakmi dhe
kërkesa për kënaqje në nivelin fizik.
Qenia Fizike nuk është vetëm trupi, por edhe gjithë natyra materiale. Trupi
ka gjithashtu një koshiencë vetjake, e cila vepron në funksionet e
pavullnetshme të organeve të ndryshme trupore dhe të sistemeve të ndryshme
fiziologjike. Koshienca E Trupit është vetëm një pjesë e Koshiencës Fizike, e
cila përfshin edhe Mentalen Fizike dhe Vitalen Fizike. Fizikja Vitale,
ngushtësisht e lidhur me Vitalen Fizike, është pjesë e forcës vitale, në të
cilën mbështetet Qenia Nervore. Ajo është mjeti i përgjigjeve nervore dhe
lidhet ngushtë me reagimet, dëshirat, nevojat dhe sensacionet e trupit.
Nënkoshienca ndodhet poshtë Mentales dhe Vitales koshiente dhe nuk duhet të
ngatërrohet me Subliminalen, e cila është një Koshiencë E Brendshme, më e gjerë
sesa Koshienca Sipërfaqësore ose E Jashtme, dhe gjendet prapa kësaj.
Nënkoshientja është një koshiencë e ulët dhe e reduktuar. Nënkoshienca e
individit është ajo pjesë e zhytur e Qenies së tij, në të cilën nuk ka mendim,
vullnet dhe ndjenjë të zgjuar koherente koshiente, por një pjesë që,
megjithatë, merr dhe mbledh në mënyrë të fshehtë përshtypjet e të gjitha
gjërave. Prej saj të gjitha llojet e nxitjeve dhe lëvizjeve të zakonshme
këmbëngulëse mund të ngrihen në ëndrra ose në gjendjen e zgjuar. Tek njeriu i
zakonshëm Nënkoshientja përbën pjesën më të madhe të Qenies Vitale si dhe
Mentalen Fizike dhe Koshiencën sekrete Të Trupit. Nënkoshientja “mbulon elementet pastërtisht fizike e
vitale të ndërtimit të qenies sonë trupore, të pamentalizuara, të paruajtura
dhe të pakontrolluara nga mendja në veprimin e tyre. Ajo përfshin koshiencën
okulte dinamike të heshtur, e paperceptuar nga ne, e cila vepron në qelizat dhe
nervat dhe në gjithë lëndën fizike dhe rregullon procesin e tyre të jetës dhe
përgjigjet automatike. Ajo i mbulon gjithashtu ato funksione më të ulëta të
perceptim-mentales së zhytur, të cilat janë më aktive në kafshë dhe në jetën
bimore. Në evolucionin tonë e kemi lënë pas nevojën e një veprimi të organizuar
më të gjerë të këtij elementi, por ai mbetet i kredhur dhe i errët në lëvizje
poshtë natyrës sonë koshiente. Ky aktivitet i errët shtrihet në një nënshtresë mentale
të fshehur, në të cilën fundosen përshtypjet e shkuara dhe gjithë ajo, që është
refuzuar nga mentalja sipërfaqësore, dhe në të cilën ato mbeten të ruajtura në
mënyrë latente. Nga atje ato mund të ngrihen në gjumë ose në mungesë të mentales,
duke marrë forma ëndrre, forma veprimi ose forma sugjestive të mentales
mekanike, forma reagimi ose forma të impulsit vital automatik, forma të
anomalisë fizike ose të turbullimit nervor, forma të morbiditetit, sëmundjes
dhe çekuilibrit. Nga nënkoshientja ne sjellim zakonisht aq shumë në sipërfaqe
sa perceptim-mentalja jonë e zgjuar dhe inteligjenca jonë kanë nevojë për
qëllimet e tyre. Duke i sjellë këto gjëra kështu në koshiencën tonë të zgjuar,
ne nuk jemi koshientë për natyrën, origjinën dhe veprimin e tyre dhe nuk i
kuptojmë në vlerat e tyre, por me anë të një përkthimi në vlerat e perceptimit
dhe inteligjencës sonë njerëzore të zgjuar. Mirëpo, shfaqja e nënkoshiencës me
efektet e saja mbi mendjen dhe trupin në pjesën më të madhe është automatike, e
pathirrur dhe e pavullnetshme, sepse ne nuk dimë asgjë për këtë dhe si
rrjedhojë nuk kemi asnjë kontroll mbi nënkoshienten.”[20]
Jokoshienca është gjendja më e involuar e Mbikoshiencës. Ajo është niveli
më i ulët i Koshiencës dhe ndodhet poshtë Nënkoshiencës. Në të vërtetë
Jokoshientja nuk është pa koshiencë, si mund të jepte termi të kuptohet, por
një nivel i Koshiencës, i cili përfaqëson një involucion total të Koshiencës, një
“riprodhim invers të Mbikoshiencës
Supreme. Ajo zotëron të njëjtën absolutësi të qenies dhe veprimit automatik,
por të mbyllur në një trans të pamasë, një qenie, e cila është humbur në
vetvete dhe është rrëzuar në humnerën e vet të pafundësisë.“[21] Evolucioni
fillon nga Jokoshienca, nga e cila evoluohen dhe dalin progresivisht të gjitha
fuqitë e Mbikoshiencës, duke qenë materia manifestimi i parë.
Sistemi koncentrik i pjesëve të Qenies së njeriut është si një seri
rrathësh ose mbulesash, e cila përbëhet nga Qenia E Jashtme/Sipërfaqësore,
Qenia E Brendshme dhe Qenia Më E Brendshme.[22]
Qenia E Jashtme dhe Qenia E brendshme prapa saj, e cila quhet edhe
Subliminalja, përbëjnë qenien tonë fenomenale ose instrumentale dhe i përkasin
natyrës, Prakritit (sanskr. prakṛti). Ato kanë tri pjesë analoge: një fizike, një vitale dhe
një mentale. Qenia Më E Brendshme është Qenia E Vërtetë, Purusha (sanskr. puruṣa).
Brenda Purushës gjendet një Mentale Më E Brendshme, një Vitale Më E Brendshme,
një Fizike Më E Brendshme dhe, në bërthamën e tij të mirëfilltë, Qenia
Shpirtërore/Psikike ose Shpirti. Pra, Qenia njerëzore përbëhet nga katër
komponente kryesore, të cilat emërtohen si vijon: së pari Qenia Qëndrore ose
Xhivatmani (sanskr. jīvātman) i përjetshëm
në Të Qenët mbikohor dhe mbihapësinor/mbikozmik/transhendent sipër nesh; së
dyti Shpirti ose Shpirt-Shkëndija Hyjnore, Qenia
Shpirtërore/Psikike dhe Qenia Më E Brendshme Mentale, Vitale dhe Fizike në Të
Bërët kohor dhe hapësinor/kozmik/imanent prapa nesh; së treti Subliminalja,
d.m.th. Qenia E Brendshme Mentale, Vitale dhe Fizike; së katërti Qenia E
Jashtme/Sipërfaqësore Mentale, Vitale dhe Fizike.
Nuk ka dallim esencial, sepse në themel gjithçka është Hynorja esenciale.
Dallimi qëndron në manifestim. Atmani (sanskr. ātman) është I Vetmi që i mbështet Të Shumtët. Qenia Qëndrore është
një nga Të Shumtët hyjnorë, të cilët bazohen në Të Vetmin. Qenia Qëndrore
përbëhet nga trinia Xhivatman – Shpirt/Shpirt-Shkëndijë – Qenie
Shpirtërore/Psikike. Të dyja aspektet e Qenies Qëndrore ose të Xhivatmanit në
manifestimin kozmik janë nga njëra anë Purusha ose esenca spirituale, d.m.th.
Shpirt-Shkëndija dhe Qenia Shpirtërore/Psikike, dhe nga ana tjetër Prakriti ose
natyra jospirituale, d.m.th. Mentalja, Vitalja dhe Fizikja. Xhivatmani transhendent është një pjesë e
përjetshme e Hyjnores, d.m.th. një me të në esencë, dhe ndodhet sipër kozmosit
dhe individit si Qenia Qëndrore në Të Qenët e saj. Ai nuk lind dhe nuk
zhvillohet, por drejton nga lart lindjen dhe evolucionin e qenies instrumentale
në kohë dhe hapësirë. Prandaj Xhivatmani është Vetja Individuale, Personi
Spiritual, Qenia e përjetshme e njeriut, Qenia jonë Më E Brendshme e vërtetë.
Kur Hyjnorja E Vetme shfaq Shumësinë e saj përherë të brendaqenësishme, atëherë
Atmani ose Xhivatmani për kohëzgjatjen e kësaj shfaqjeje bëhet Qenia Qëndrore,
e cila kryeson nga lart zhvillimin e personaliteteve dhe formave të jetës këtu
në Tokë, por vetë mbetet një pjesë e përjetshme e Hyjnores dhe i paraprin
manifestimit në botën tokësore.
Xhivatmani vendos në të gjitha nivelet e Koshiencës një përfaqësues, të
cilët emërtohen si vijon: së pari Purusha Shpirtërore ose Çaitja Purusha
(sanskr. caitya puruṣa), Personi
Shpirtëror i vërtetë; së dyti Purusha Mentale ose Manomaja Purusha (sanskr. manomaya
puruṣa), Personi Mental i vërtetë; së treti Purusha Vitale ose
Pranamaja Purusha (sanskr. prāṇamaya puruṣa), Personi Vital i vërtetë; së katërti Purusha Fizike ose
Anamaja Purusha (sanskr. annamaya puruṣa), Personi Fizik i vërtetë. Shpirti, e ashtuquajtura Shkëndijë
Hyjnore brenda nesh, gjendet në “zemrën shpirtërore” prapa zemrës sonë emocionale
dhe gjatë evolucionit bëhet Qenia Shpirtërore/Psikike ose Çaitja Purusha. Qenia
Shpirtërore/Psikike ndodhet prapa individit si Qenia Qëndrore në Të Bërët e
saj. Ajo është qenia kozmike e ndryshueshme e njeriut, zhvillimi i së cilës
rrjedh nga Xhivatmani si përfaqësuesja e tij e drejtpërdrejtë në kohë e
hapësirë. Ajo qëndron prapa zhvillimit të Qenies Mentale, Vitale e Fizike dhe i
mbështet ato, ndërsa zhvillohet vetë nga jeta në jetë, duke mbledhur esencën e
të gjitha eksperiencave në padije, për të formuar një bërthamë të rritjes
shpirtërore në natyrë. Kur Shpirti në formë të Qenies Shpirtërore/Psikike arrin
nivelin e tij më të lartë të Koshiencës, Sat-Çit-Tapas/Shakti-Anandën, atëherë
ai shkrihet me Xhivatmanin, me Veten e tij Individuale të përhershme të vërtetë,
e cila është një me Ishvarën (sanskr. īśvara), Veten Kozmike, dhe një me Purushotamën
(sanskr. puruṣottama), Veten Transhendente.
Subliminalja është Qenia E Brendshme në tërësinë e saj të Mentales Së
Brendshme, Vitales Së Brendshme dhe Fizikes Së Brendshme. Ajo është në kontakt
me nivelet universale të Mendjes, Jetës dhe Materies. Shpirti ose Entiteti
Psikik/Shpirtëror – si një aspekt i Qenies Qëndrore – i mbështet këto qenie të
brendshme në manifestimin e tyre dhe zhvillon gjatë evolucionit një
individualitet, Qenien Shpirtërore/Psikike. Qenia E Brendshme qëndron prapa
Mentales, Vitales dhe Fizikes Së Jashtme. Subliminalja tek njeriu është pjesa
më e gjerë e natyrës së tij dhe hapet lart drejt Mbikoshiencës dhe poshtë drejt
Nënkoshiencës dhe Jokoshiencës. Pra, ajo nuk është nënkoshiente, por koshiente
dhe më e madhe sesa Koshienca E Zgjuar ose Sipërfaqësore e zakonshme.
Nënkoshienca gjendet poshtë Koshiencës Fizike normale, ndërsa Subliminalja
ndodhet prapa saj dhe e mbështet atë. Qenia Mjedisore ose Koshienca Mjedisore
është një pjesë e Qenies, të cilën çdo person e mban rreth vetes, jashtë trupit
të tij, dhe me anë të së cilës ai është në kontakt me persona të tjerë dhe me
forcat universale.
Pjesa e natyrës sonë, për të cilën normalisht jemi koshientë, është Qenia
jonë E Jashtme ose Sipërfaqësore, e quajtur “ego”. Ajo përbëhet nga Fizikja E
Jashtme ose Trupi Lëndortrashë[23],
e lidhur me botën materiale; nga Vitalja E Jashtme ose Jeta, e lidhur me
energjinë e jetës dhe me emocionet, dëshirat, pasionet etj.; dhe nga Mentalja E
Jashtme ose Mendja, e lidhur me njohjen, inteligjencën, idetë, perceptimet
mentale etj..
Ne mund të nisemi nga mendimi se thëniet e Shri Aurobindos mbi Shpirtin
Individual vlejnë edhe për Shpirtin Kolektiv. Zhvillimit të individit dhe
kolektivit i shkojnë të njëjtat nivele fizike, vitale dhe mentale të
Koshiencës, dhe gjithashtu Shri Aurobindo flet gjithnjë për “jetën kolektive”,
“mendjen kolektive” dhe “vullnetin kolektiv”. Kombi ashtu si individi ka një
trup të trefishtë: sthūla, Trupin
Lëndortrashë; sūkṣma, Trupin Lëndorhollë; kāraṇa, Trupin
Kausal ose Spiritual.[24]
“Rregulla më e lartë dhe shkaku i jetës
individuale është aspirata për vetëzhvillim. Koshient, gjysmë-koshient ose duke
kërkuar me të prekur jokoshiente të errët, ajo synon përherë dhe me të drejtë
vetëformim, vetëgjetje, të zbulojë dhe të përmbushë në vetvete ligjin dhe
forcën e të qenit të vet. Ky qëllim është themelor, i drejtë dhe i
pashmangshëm. Megjithë kufizimet dhe kushtet, individi nuk është vetëm krijesa
fizike efemere, një formë e përbërë dhe përsëri shpërbërëse nga mentalja dhe
trupi, por edhe një qenie, një forcë e gjallë e së vërtetës së përhershme, një
frymë vetëzbuluese. Po njëlloj ligji më i lartë, qëllimi më i lartë i
shoqërisë, bashkësisë ose kombit është që ai të kërkojë vetërealizimin. Me të drejtë
ai synon të gjejë vetveten, të njohë brenda vetes ligjin dhe fuqinë e të qenit
të vet dhe mundësisht t’i përmbushë krejt ato, të realizojë të gjitha mundësitë
dhe të jetojë jetën e vet vetëzbuluese. Shkaku për këtë është i njëjti. Meqë
edhe ai është një qenie, një forcë e gjallë e së vërtetës së përhershme, një
vetëzbulim i frymës kozmike me përcaktimin që të paraqesë dhe të përmbushë në
mënyrën e tij dhe sipas gradës së aftësisë së tij të vërtetën, forcën dhe
kuptimësinë e veçantë të frymës kozmike brendaqenësishme. Në përputhje me
individin kombi ose shoqëria ka trup, jetë organike, temperament moral dhe
estetik, një mentale shpalosëse, një shpirt të fshehur prapa gjithë këtyre
shenjave dhe forcave, për të cilin ato ekzistojnë. Madje mund të konstatohej se
kombi, njësoj si individi, në esencë më shumë do të ishte një shpirt sesa do të
kishte një të tillë. Pasi të jetë kthjelluar një herë, ai është një shpirt
kolektiv, i cili bëhet gjithnjë e më shumë koshient dhe plotësohet gjithnjë e
më shumë, sa më shumë shpalos veprimin e tij të përbashkët, mendësinë e tij dhe
jetën e tij organike vetëparaqitëse.”[25] Në
lidhje me këtë shfaqen dy pyetje kryesore: Si është marrëdhënia midis individit
dhe kolektivit? Dhe si është marrëdhënia midis kolektivit të kombit dhe
kolektivit të njerëzimit?
Pyetjes për marrëdhënien midis individit dhe kolektivit Shri Aurobindo i
jep përgjigjet e përzgjedhura vijuese, të cilat përfaqësojnë afërsisht gjendjen
pak para shpërthimit të Luftës së Dytë Botërore: Fillohet më mirë me individin,
sepse ne kemi njohuri dhe eksperiencë më të përsosur dhe më të mirë mbi natyrën
e tij sesa mbi një strukturë të përgjithshme shpirtërore dhe jetësore, dhe
sepse shoqëria ose kombi, edhe në kuadrin e tij më të gjerë, do të thotë një strukturë
më të gjerë të individualitetit të përbërë, njeriun kolektiv. Vlerat e gjetura
për individin vlejnë me gjasë edhe për parimin themelor të përgjithshëm të
tërësisë më të madhe. Përveç kësaj zhvillimi i individit të lirë, siç u tha
tashmë, është kushti themelor për zhvillimin e shoqërisë së përkryer. Prandaj
ne duhet të nisemi nga individi. Ai është udhëheqësi ynë dhe baza jonë.[26] Në
marrëdhëniet midis njeriut tek dhe grupit shfaqet tendenca konstante e natyrës
si luftë midis dy tendencave njerëzore të rrënjosura njëlloj thellë: midis
individualizmit dhe kolektivizmit. Në njërën anë qëndrojnë autoriteti sundues,
organizimi perfekt dhe fuqia shumë e zhvilluar e shtetit. Në anën tjetër
qëndrojnë kërkesa e theksuar për liri, përsosmëria personale dhe shpalosja e
forcave të njeriut individual. Kështu rrinë në një kundërshtim permanent
përballë njëra-tjetrës ideja e shtetit, e asaj makine të gjallë të vogël ose
jashtëzakonisht të madhe, dhe ideja e njeriut, e personalitetit të ndriçuar që
shfaqet gjithnjë më koshient, i cili është “Perëndia në rritje e sipër”. Këtu
madhësia e shtetit nuk luan rol për natyrën e këtij konflikti, as për dukuritë
e tija karakteristike. Në fillim ishte familja, fisi ose qyteti, “polis”. Pastaj
ishte farefisi, kasta dhe klasa, “kula”, “gens”. Sot është kombi. Nesër ose
pasnesër mund të jetë gjithë njerëzimi. Pikërisht edhe në këtë rast pyetja për marrëdhënien
midis njeriut tek dhe njerëzimit do të mbetet e hapur, midis personalitetit, i
cili nga vetja e tij përpiqet për liri, dhe kolektivit, i cili kërkon të
sundojë gjithçka.[27]
Për sa kohë njerëzimi nuk është ende i rritur, për sa kohë i duhet ende për t’u
shpalosur dhe për të qenë i aftë për përkryerje më të lartë, deri atëherë nuk
mund të ketë një mirëqenie shoqërore statike, që është e pavarur nga rritja e
individëve, të cilët e formojnë bashkë tërësinë e përgjithshme. Të gjitha
idealet kolektiviste, të cilat në mënyrë të dyshimtë duan të shtypin personin
tek, synojnë në të vërtetë një gjendje statike, qoftë këtë që tashmë është
arritur, qoftë atë që shpresohet të arrihet së shpejti. Në të çdo përpjekje për
një ndryshim serioz të kësaj gjendjeje duhet të konsiderohet si një shkelje e
paqes, e ecurisë së drejtë të rendit shoqëror të vendosur aq mrekullisht dhe e
sigurisë së përgjithshme nga ana e individualizmit të padurueshëm. Është gjithnjë
njeriu tek, i cili bën përparime dhe i detyron të tjerët të ecin gjithashtu
përpara. Kurse instinkti i kolektivit dëshiron të qëndrojë qetë në rendin e tij
të ngulitur. Përparimi, rritja dhe realizimi i një të qeni më të plotë i
dhurojnë vetëm njeriut tek një ndjenjë më të lartë lumturie. Ndërsa kolektivi ndihet
mirë në një gjendje të qëndrueshme dhe në kënaqësi të sigurt. Kjo duhet të jetë
kështu, derisa kolektivi është më shumë një unitet fizik dhe ekonomik sesa një
Shpirt Kolektiv, i cili është koshient për Veten e tij.[28] Ky Grup-Shpirt nuk ka të drejtë ta konsiderojë
individin vetëm si një qelizë të trupit të vet, si një instrument pasiv të
jetës dhe rritjes së vet kolektive. Nuk i përgjigjemi realitetit hyjnor në
njeri dhe misterit të lindjes njerëzore, në qoftë se nuk shohim se çdo njeri
individual është ajo Vete dhe përmban gjithë potencialin njerëzor në qenien e
tij.[29]
Le të vazhdojmë me fjalët e Shri Aurobindos: Një shoqëri e
spiritualizuar, si individët e saj të spiritualizuar, nuk do të jetonte në unë,
por në Frymë, jo si një ego kolektive, por si një Shpirt Kolektiv. Kjo liri nga
pikëpamja egoiste do të ishte veçoria e tij e parë dhe më thelbësore. Por një
çlirim i tillë nga egoizmi nuk arrihet, siç synohet sot, nëpërmjet mbushjes së
mendjes ose detyrimit të individit për heqjen dorë nga dashja dhe përpjekja e
tij personale, nëpërmjet nënshtrimit të individualitetit të çmuar dhe të fituar
me vështirësi nën vullnetin kolektiv, nën qëllimet dhe egoizmin e shoqërisë,
duke e detyruar njeriun tek të flijojë
Shpirtin e tij në altarin e këtij idhulli gjigant dhe pa formë. Meqë kjo do të
ishte vetëm flijimi i një egoizmi më të vogël për një më të madh – më të madh
në përmasë, por jo medoemos në cilësi dhe vlerë. Një egoizëm kolektiv, i cili
është shuma e egoizmave të bashkuar të të gjithëve, mund të nderohet po aq pak
si Perëndi, sepse ai është njëlloj i përlyer dhe shpesh si fetish më i
shëmtuar, më barbar sesa egoizmi i njeriut tek.[30] Siç është Fryma dhe jeta e njerëzve tek, të
cilët formojnë një kolektiv, ashtu do të jetë gjithashtu Fryma e realizuar e
kolektivit dhe forca e jetës së tij. Një shoqëri, e cila nuk jeton nëpërmjet
njerëzve të saj, por nëpërmjet institucioneve të saja, nuk është një Shpirt
Kolektiv, por një makinë. Jeta e saj bëhet një produkt mekanik dhe përfundon së
qeni një rritje e gjallë. Prandaj një epoke spirituale duhet t’i paraprijë
shfaqja e një numri në rritje të individëve, të cilëve nuk u mjafton më jeta
normale intelektuale, vitale dhe fizike e njeriut, por të cilët kuptojnë se një
shpalosje më e madhe është qëllimi i vërtetë i njerëzimit, se ata duhet ta
realizojnë këtë në vetvete dhe t’i udhëheqin të tjerët tek ajo dhe se ata duhet
ta bëjnë këtë shpalosje si qëllim të pranuar të njerëzimit.[31] Vetëm atëherë lind një lloj feje të gjallë të
njohjes konstante të shenjtërisë së Nënës fizike, së vendit. Kësaj i shtohet
shpesh në mënyrë misterioze nderimi i kombit si i një Shpirti Kolektiv. Që të
mbahet i gjallë ky Shpirt, është për çdo njeri detyra e parë dhe nevoja e parë.
Ai duhet ta mbrojë atë kundër shtypjes ose plagosjes vdekjeprurëse. Kur ky
Shpirt Kolektiv është në dorë të huaj, njeriu duhet ta ruajë atë, të presë për
çlirimin dhe rimëkëmbjen e tij dhe të luftojë për këtë. Por në qoftë se ky
Shpirt dergjet nën efektin e një vuajtjeje spirituale vdekjeprurëse, njeriu
duhet të përpiqet ta shërojë, ta rigjallërojë dhe ta mbajë në jetë atë.[32]
Lidhur me pyetjen për marrëdhënien midis
kolektivit të kombit dhe kolektivit të njerëzimit, Shri Aurobindo jep
përgjigjet e përzgjedhura vijuese, të cilat përfaqësojnë gjendjen e zhvillimit të
vitit 1938: Pyetja kryesore është: a është kombi, njësia më e madhe natyrore, që
njerëzimi ishte i aftë të krijonte deri më sot dhe nëpërmjet të cilit ai mund
të siguronte jetën e tij kolektive, gjithashtu njësia e tij e fundit dhe
përfundimtare? Apo mund të formohet një lidhje më e madhe, një bashkim, i cili
përfshin shumë kombe, në mos shumicën e kombeve dhe më në fund i mban bashkë të
gjitha në totalitetin e tij?[33] Në
shkallën e tanishme të përparimit njerëzor kombi është njësia kolektive e
gjallë e njerëzimit. Sigurisht, perandori ekzistojnë, por deri më sot ato janë vetëm
njësi politike dhe ende jo njësi të vërteta. Ato nuk e kanë jetën e tyre nga
brenda. Qëndrueshmëria e tyre i detyrohet një pushteti, i cili u është imponuar
elementeve që i formojnë ato, ose një dobishmërie politike, e cila është ndier
ose është duruar nga partnerët përbërës dhe është favorizuar nga bota e
jashtme.[34] Herët
a vonë jeta e kombeve do t’i nënrendohet jetës së një kolektivi më të madh, p.
sh. një Evrope të bashkuar ose një njerëzimi të bashkuar.[35] Gjithë
njerëzimi mund të konsiderohet si një Qenie Kolektive. Por kjo qenie është një
Shpirt dhe një jetë, jo vetëm një mentale dhe një trup. Çdo shoqëri zhvillohet
në një lloj Nënshpirti ose Grup-Shpirti të këtij njerëzimi dhe shpalos një
temperament të përgjithshëm, një karakter të përgjithshëm dhe një tip të
mentales, zhvillon ide dhe tendenca mbizotëruese, të cilat formojnë jetën dhe
institucionet e tyre.[36]
Më tej me fjalët e Shri Aurobindos:
Zgjidhja nuk qëndron në arsyen, por në Shpirtin e njeriut, në përpjekjet e tija
spirituale. Vetëm një liri spirituale, një liri e brendshme mund të krijojë një
rregull njerëzor të përsosur. Vetëm një ndriçim spiritual, i cili është
superior ndaj atij racional, është në gjendje të ndriçojë natyrën vitale të
njeriut dhe të balancojë egoizmin, kontradiktat dhe mospërputhjet e saja. Një vëllazëri më e thellë, një ligj ende i pagjetur i dashurisë është baza e
vetme e mundshme për një zhvillim social të përkryer. Por kjo vëllazëri dhe
dashuri nuk do të lindin nga instinktet vitale ose nga arsyeja, sepse në këtë
rast ato do të ndeshnin me mendime të kundërta dhe me instinkte të tjera armiqësore
dhe kështu do të devijoheshin nga ato. Njeriu nuk i gjen ato as në natyrën e
zemrës njerëzore, që është e mbushur me shumë pasione të tjera, të cilat do t‘i
luftonin ato. Vetëm në Shpirtin e njeriut ato mund të gjejnë rrënjët e tyre:
dashuria, e cila bazohet në një të vërtetë më të thellë të Qenies sonë, vëllazëria,
ose e thënë më mirë shoqëria spirituale, e cila është shprehja e një
eksperience të brendshme të unitetit. Sepse fjala është për një ndjenjë ndryshe
nga ajo e vëllazërisë në ndjesinë e saj vitale ose mentale, për një forcë nxitëse
më të qetë dhe më të qëndrueshme. Vetëm kështu mund të zhduket egoizmi dhe mund
të ndërtohet në çdo njeri një individualizëm i vërtetë i Perëndisë së pashoqe
në bazë të komunizmit të vërtetë të një Perëndie të njëllojtë të njerëzimit,
natyra e mirëfilltë e së cilës është unitetiti në shumëllojshmëri. Kjo zgjidhje
mund të qortohet se do ta shtynte qëllimin e arritjes së një shoqërie njerëzore më të mirë deri në një zhvillim të
ardhshëm shumë të largët të njerëzimit, sepse, sipas saj, asnjë sistem i
krijuar nga arsyeja nuk do të mund ta përmirësonte njeriun individual ose
kolektiv. Një ndryshim i brendshëm i natyrës njerëzore, tepër i vështirë për
t’u arritur nga shumë njerëz, do të ishte i nevojshëm për këtë. Nëse kjo është
e vërtetë, nuk është e sigurt. Por e sigurt është që, në qoftë se zgjidhja nuk
është e duhura, nuk ka fare zgjidhje, që, në qoftë se kjo nuk është rruga, nuk
ka fare zgjidhje për njerëzimin. Meqë zhvillimi tokësor duhet ta tejkalojë
njeriun siç e ka tejkaluar kafshën. Duhet të vijë një lloj më i rëndësishëm, i
cili është i aftë për një ndryshim spiritual. Duhet të lindë një formë e jetës,
e cila është më afër Hyjnores. Sidoqoftë nuk ka asnjë arsyetim logjik për
pohimin se një ndryshim i tillë nuk mund të zinte fill fare, vetëm sepse realizimi
i tij nuk duket i mundshëm menjëherë. Një kthesë vendimtare e njerëzimit drejt
idealit spiritual, fillimi i një ngjitjeje të pandërprerë, i një udhëheqjeje
përpjetë lartësive, nuk duhet të mbahet si diçka krejt e pamundur, edhe në
qoftë se kulmet arrihen fillimisht vetëm nga udhëheqësit e paktë, shumë larg
nga gjurmët e shoqërisë. Një fillim i tillë mund të thotë ndoshta nisjen e një
ndikimi, i cili ndryshon menjëherë gjithë jetën njerëzore në orientimin e saj
dhe zgjeron përgjithmonë mundësitë e saja dhe gjithë strukturën e saj.[37]
Para se të merremi hollësisht me rolin e veçantë të kombit indian për
zhvillimin spiritual të gjithë njerëzimit, duhet të përmbledhim shkurt linjat
thelbësore të historisë së Indisë nga fillimi i sundimit kolonial britanik deri
tek shpallja e pavarësisë.[38] Sundimi kolonial britanik filloi në vitin 1757 dhe më 1858 u shpall
India Britanike pas shtypjes së kryengritjes indiane. Më 1885 hindu dhe myslimanë bashkë themeluan Kongresin
Kombëtar Indian (KKI; angl. Indian National Congress, INC), i cili fillimisht
kërkonte vetëm më shumë të drejta politike të bashkëvendosjes për popullsinë
vendase. Për shkak të ndikimit në rritje të hinduve në KKI, më 1906 pasoi
themelimi i Lidhjes së Myslimanëve (LM). Më 1916 KKI dhe LM hartuan bashkë një
deklaratë me kërkesa për pavarësi indiane. Kësaj në gusht 1917 qeveria
britanike iu përgjigj me një deklaratë politike me synimin që Indisë t’i
lejohej një kalim gradual drejt vetëqeverisjes. Në vitet njëzet të shekullit të
njëzetë lindi lëvizja Hindutva me qëllimin e rikrijimit të një kombi të vetëm
Hindu. Në vitin 1925 u themelua Rashtriya Swayamsevak Sangh (RSS), një
organizatë kuadrosh radikalo-hinduiste e strukturuar hierarkikisht, e cila
bazohej në parimet e Hindutva-s. Pas përfundimit të Luftës së Dytë Botërore
eskaluan armiqësitë midis hinduve dhe myslimanëve, dhe më në fund edhe Jawaharlal Nehru dhe Mahatma Gandhi,
udhëheqësit e KKI, dhanë pëlqimin për ndarjen e Indisë me shkëputjen e
territoreve myslimane në formën e një krijimi të ri politik “Pakistan”, ashtu siç
u kërkua nga LM. Në vitin 1947 Pakistani dhe India u pavarësuan gati
njëkohësisht si dominione në kuadrin e Komënuelthit Britanik. Në Kashmir komitët
myslimanë u përpoqën të arrinin me forcë bashkimin me Pakistanin. Prandaj
maharaxhai hinduist thirri Indinë në ndihmë dhe shpalli bashkimin me Indinë të
principatës së tij të populluar kryesisht nga myslimanët. Konflikti për
Kashmirin çoi në fund në Luftën e Parë Indiano-Pakistane, i cili nën
ndërmjetësimin e Kombeve të Bashkuara përfundoi në vitin 1949 de fakto me
ndarjen më dysh të Kashmirit.
Sipas Shri Aurobindos, për ciklin aktual
të botës Hyjnorja ka zgjedhur Indinë si shpëtimtaren e botës.[39] Ky fakt i vendosur në nivel okult u vërtetua si nga murgu hindu Svami Vivekananda[40], i cili
në fund të shekullit të nëntëmbëdhjetë ka bërë të njohur hinduizmin dhe jogën
në perëndim, ashtu dhe nga Nëna. Historia e trashëguar e Indisë fillon me kohën
vedike të Rishëve[41]
spiritualisht shumë të zhvilluar. Budizmi dhe spiritualiteti jetëmohues i Adi Shankarës[42] – bota është vetëm një iluzion/maja[43] – çuan
në mesjetë në një dobësim afatgjatë të kombit indian, i cili ra në një gjendje plogështie.
Vetëm invazioni mysliman shkaktoi një lloj ringjalljeje, sepse e ushqeu
popullsinë me dinamikë. Feja Sikh[44] e
lindur në shekullin e pesëmbëdhjetë ishte një përpjekje e parë për bashkimin e
hinduizmit të mënjanuar nga bota dhe e islamit të përkushtuar ndaj botës, e
spiritualitetit dhe e forcës së jetës. Deri para 200 vitesh India ishte vendi
më i pasur i botës me një ekonomi të qëndrueshme pa shkatërrim të ambientit dhe
pa shfrytëzim të popujve dhe vendeve të tjera. Kjo gjë tërhoqi fuqitë
koloniale. Britanikët nuk u linin gjë mangut
spanjollëve, francezëve dhe të tjerëve, të cilët e shkatërronin kulturën
indigjene: ata krijonin zi buke artificiale me miliona indianë të vdekur nga
uria dhe shtypnin mendësinë indiane nëpërmjet një sistemi arsimor evropian të
imponuar.
Ndarjen e mëmëdheut në vitin 1947 Shri Aurobindo
e quajti një vonim të dhimbshëm të zhvillimit spiritual të Indisë. Hapi i parë
drejt ndarjes së Indisë u bë tashmë më 1929, kur Mohandas
Karamçand Gandi[45] u
solidarizua me fushatën për ruajtjen e kalifatit, gjë që çoi në veçimin e LM
indiane. Kjo do të thonte humbjen e bazës spirituale të lëvizjes për pavarësi dhe
fillimin e një faze të gjatë plogështie. Në këtë zhvillim fatal kontribuonte kuptimi
i Gandit lidhur me spiritualitetin. Për të dobësia dhe varfëria ishin
spirituale, ndërsa forca dhe pasuria nuk ishin spirituale. Prandaj ai synonte
fitoren mbi sundimin britanik nëpërmjet dobësisë në formën e resistencës
pasive. Bile Gandi shkoi aq larg saqë, në Luftën e Dytë Botërore, i shkroi
Winston Churchill-it një letër me rekomandimin që t’u dorëzohej nazistëve dhe
t’i mundte ata nëpërmjet rezistencës pa dhunë ose forcës së pastër shpirtërore.
Kështu qe ish-luftëtari i lirisë Shri Aurobindo, që vihej, në kuptimin e një
spiritualiteti dinamik dhe aktiv, së brendshmi dhe së jashtmi kundër ndarjes kërcënuese
të vendit. Në mars 1942, me porosi të qeverisë
britanike, Richard Stafford Cripps zhvilloi
bisedime me Lëvizjen Kombëtare Indiane. Në këmbim të
një bashkëpunimi të mëtejshëm me Britaninë e Madhe
gjatë luftës ai u premtoi udhëheqësit të Partisë së Kongresit Indian Gandi dhe
përfaqësuesit të LM Ali Jinnah lirimin e Indisë në statusin e dominionit pas
disfatës së Japonisë, gjë që parashikonte pavarësinë direkt pas përfundimit të
luftës. Lëvizja Kombëtare Indiane e refuzoi këtë, me përjashtim të Shri
Aurobindos, i cili në një mesazh për Cripps-in e mirëpriti këtë propozim si një
rast, “që i ofrohet Indisë, për të përcaktuar
vetë lirinë dhe unitetin e saj, për t’i organizuar ato në një liri të plotë
vendimmarrjeje dhe për të zënë një vend të rëndësishëm nën kombet e lira të
botës”[46]. Madje, Shri Aurobindo dërgoi një njeri
të besuar në Delhi, për t’ua ndërruar mendjen udhëheqësve politikë të vendit,
por ata nuk ia vunë veshin. Propozimi i Cripps-it qe shansi i fundit për
pavarësinë e Indisë pa ndarje, mirëpo Gandi e injoroi këshillën e Shri
Aurobindos. Prandaj ai jo vetëm e vonoi pavarësinë e vendit, por edhe ishte
përgjegjës për ndarjen e tij.
Pasojat e kolonializmit ndikojnë deri më
sot në Indi. Pas shpalljes së pavarësisë elita politike me edukim të huaj ose
britanik kishte një qëndrim kolonialist. Kështu Jawaharlal
Nehru u caktua nga mentori i tij Gandi si kryeministri i parë dhe nuk u zgjodh
nga populli. Në vend të qëndrimit demokratik të të shërbyerit zgjatej qëndrimi
kolonialist i të sunduarit. Kushtetuta, duke qenë një kolazh nga kushtetuta të
tjera, ishte pa autenticitet dhe nuk kishte të bënte me nevojat e popullit. Kështu,
kushtetuta dhe sistemi i qeverisjes, të dyja fillimisht të përpiluara për shfrytëzimin
e Indisë, u morën prej britanikëve. Anëtarët e qeverisë zgjidheshin në mënyrë
indirekte nga deputetët e korruptuar në parlament. Por mentaliteti indian
dëshiron që të mund të zgjedhë në mënyrë direkte udhëheqësin e tij, të cilit ai
i beson. Kështu duket se po përmbushet parashikimi i Shri Aurobindos se India do
të duhej të kalonte përmes eksperiencës së demokracisë parlamentare, për të
konstatuar më në fund se ajo nuk i përshtatet asaj. Kur OKB-ja i ofroi Indisë
një vend të përhershëm në Këshillin e Sigurimit, Nehru e refuzoi me argumentin
se askush nuk do ta sulmonte Indinë paqësore dhe se Kina do ta mbronte atë në
rast rreziku; prandaj këtë vend duhej ta zinte Kina. Shri Aurobindo ishte
kujdesur politikisht dhe spiritualisht që India të rifitonte në fillim
pavarësinë e saj politike dhe ekonomike, me qëllim që ajo pasandaj të mund të
gjente Shpirtin e saj, për të përmbushur misionin e saj për njerëzimin. Mirëpo,
tani Pakistani, një nga burimet e terrorizmit mysliman botëror, përkrahej nga
SHBA-ja kundër Indisë. Politikanë dhe ushtarakë pakistanezë ushqejnë frikën dhe
urrejtjen ndaj Indisë, me qëllim që të mos arrihet ribashkimi i natyrshëm i të
dyja vendeve. Sipas Nënës, një ditë SHBA do të fillojnë të përkrahin Indinë në
vend të Pakistanit. Në një gjendje të ndryshuar botërore do të formohej një
federatë e të gjitha ish-territoreve indiane Indi-Pakistan-Bangladesh[47], në fillim kulturalisht, pastaj ekonomikisht, më në fund politikisht. Edhe
Shri Aurobindo ishte i mendimit se India do të kalonte nëpër një proces të një
joge kombëtare të gjerë, në të cilën do të shfaqeshin probleme të
shumëllojshme, të cilat duhet të zgjidheshin, mundësi të imitimit të të
tjerëve, të cilat duhet të shteroheshin, me qëllim që ajo të zbulonte d‘harmën[48] e vet, d.m.th. ligjin e vet të brendshëm. Kështu Shri Aurobindo dhe
Nëna ishin gjithnjë në kërkim të një personi udhëheqës të përshtatshëm për
Indinë me cilësi të tilla si përpjekje spirituale, gatishmëri për të shërbyer
dhe vitalitet. Nëna e priti kryeministren e atëhershme Indira Gandi në ashramin[49] e Shri Aurobindos në Pondicherry dhe i dha „forcën e një tigri“. Por në
vitet shtatëdhjetë Indira Gandi jepej pas shekullarizmit, për të shmangur
konflikte midis hinduve dhe myslimanëve, duke braktisur kështu rrugën
spirituale të ribashkimit kombëtar të rekomanduar nga Nëna.
Vetëm kryeministri aktual Narendra Modi i partisë hindu-nacionaliste të
themeluar më 1980, Bharatiya Janata Party (BJP),
i krahut politik të lëvizjes së lartpërmendur RSS, shquhet përsëri për
përpjekje spirituale. Bërthama e RSS është Shakha, ku anëtarët takohen disa
herë në ditë ose çdo javë për ushtrime sportive dhe shkollime ideologjike. Në
ditët tona ekzistojnë mbi 25000 Shakha në gjithë Indinë. Aktivitetet e një
Shakha-je janë jogë, gara, diskutim i temave sociale, lutje drejtuar Nënës Indi
dhe udhëzim pedagogjik në histori, filozofi, kulturë dhe etikë të Indisë nga
një personalitet i shquar, i zgjedhur nga koordinatori i Shakha-s. Pasi refuzoi
fillimisht një angazhim partiako-politik në demokraci, shkollimi i politikanëve
është bërë ndërkaq një nga detyrat kryesore të RSS. Me këtë Hindutva është një
lëvizje opozitare ndaj modelit shekullar të shtetit, i cili është konsideruar
nga Mohandas Gandi si zgjidhje për konfliktet fetare, kryesisht midis
myslimanëve dhe hinduve, dhe sot është i përcaktuar në kushtetutë. Prandaj
shumë hindu si edhe jo-hindu, p. sh. myslimanë dhe të krishterë, e refuzojnë
lëvizjen Hindutva. Me këtë konflikt të brendshëm bashkohet rreziku i
materializmit të importuar nga perëndimi pa një bazë spirituale. India si
Shpirt Kolektiv që po bëhet koshient, qëndron para sfidës së madhe të gjejë
d’harmën e vet dhe mbi këtë bazë të formojë nga e para jetën e saj kombëtare,
për të përmbushur rolin e saj si udhëheqëse të njerëzimit.
Kur bëhet fjalë për historinë e lindjes së kombit shqiptar[50] si një Shpirt Kolektiv, ne mendojmë para së gjithash për tema të tilla si
çështja e etnogjenezës shqiptare, Skënderbeu, sundimi osman, rilindja, shpallja
e pavarësisë dhe konferenca e ambasadorëve në Londër 1912/1913, sundimi i
Zogut, diktatura e Enver Hoxhës, çështja e Kosovës, lufta e Kosovës 1998/1999
dhe shpallja e pavarësisë së Kosovës 2008. Këtu ne duam të merremi
përmbledhtazi vetëm me temën e parë.[51] Të tri teoritë kryesore mbi etnogjenezën shqiptare janë: teoria ilire e
prejardhjes së shqipes nga ilirishtja ose e autoktonisë së shqiptarëve si
pasardhësve të ilirëve; teoria trake e prejardhjes së shqipes nga trakishtja
ose e imigrimit të paraardhësve trakë; teoria substrat ballkanik e prejardhjes
së shqipes as nga ilirishtja as nga trakishtja ose e zhvillimit të saj nga një
gjuhë tjetër e panjohur ballkanike e vjetër. Sipas Joachim Matzinger-it,
kërkimet e gjuhësisë historike kanë treguar se shqipja, bashkë me greqishten,
frigishten dhe armenishten, i përket ballkanindoeuropianishtes, një nëngrupi
indoeuropian. Kjo bashkësi parahistorike komunikimi në një areal ballkanik
konvergjence, së cilës i kanë përkitur me gjasë edhe idiomat e njohura të
vjetra ballkanike si ilirishtja, dakishtja dhe trakishtja, është emërtuar
kështu, sepse shumica e këtyre gjuhëve ishte dëshmuar në kohë historike në
Ballkan ose në fqinjësinë e tij gjeografike. Prandaj çështja e prejardhjes së
shqipes zhvendoset në një periudhë kohore shumë më të hershme. Gjuhësia
historike jep një përgjigje të besueshme për çështjen e prejardhjes së
shqiptarëve dhe të origjinës së shqipes. Sipas dëshmisë së toponimisë së
Shqipërisë, shqiparët në vendbanimet e tyre historikisht të dokumentuara janë
imigrantë nga Ballkani i brendshëm.[52] Kurse gjuhëtari, përkthyesi dhe filozofi shqiptar Petro
Zheji[53]
mendon se shqipja është e vetmja gjuhë simbolike e ardhur, simbolet e së cilës
mundësojnë zbërthimin e çdo fjale të çdo gjuhe dhe zbulimin e kuptimit të saj
motivues. Në qoftë se Zheji konkludon nga kjo se shqipja është gjuha amtare e
sanskritishtes dhe e të gjitha gjuhëve të botës, atëherë ai shkon tepër larg,
sepse i referohet vetëm formës së ardhur me shkrim të sanskritishtes dhe nuk
njeh origjinën gojore të kësaj gjuhe të të gjitha gjuhëve. Shqipja mund të jetë
një e afërme e afërt e sanskritishtes, nën gjuhët e gjalla ndoshta e afërmja e
saj më e afërt. Por sanskritishtja është dhe mbetet nëna e të gjitha gjuhëve. Mirëpo,
në qasjen e tij spiritualo-mistike drejt së ardhmes së një shkence të re Zheji
ka plotësisht të drejtë dhe në këtë fushë është një nga pionierët perëndimorë.
Në qoftë se krahasojmë historinë e indianëve me atë të shqiptarëve, atëherë
zbulojmë disa paralele interesante, të cilat mund t’i cekim vetëm shkurt këtu. Edhe
India edhe Shqipëria kanë një të kaluar koloniale shekullore. As India as
Shqipëria nuk kanë sulmuar kurrë ndonjë vend tjetër. Në të dyja vendet turbokapitalizmi,
korrupsioni, largimi i trurit dhe materializmi i importuar nga perëndimi pa
bazë spirituale e minojnë jetën kombëtare. Gandizmi i Ibrahim Rugovës në Kosovë
çoi në një rrugë pa krye, sepse qeveria serbe besonte në shtypjen e dhunshme të
lëvizjes për pavarësi. Ushtria Çlirimtare e
Kosovës (UÇK) ishte rrugëdalja nga ky qorrsokak, rruga e luftës së
pashmangshme, siç tregohet në B’hagavad Gitë[54],
librin e shenjtë të hinduve. Megjithatë, aksionet hakmarrëse të luftëtarëve të
UÇK-së ndaj serbëve dhe romëve pas luftës do të thonin braktisjen e rrugës së
luftës legjitime për liri dhe pavarësi. Hinduizmi është një fe e paorganizuar e
shumëllojshmërisë në unitet. Prandaj ai ka mbijetuar 5000 vite. Mistiku indian
Shri Ramakrishna[55] i
shekullit të nëntëmbëdhjetë i provoi të gjitha tri fetë botërore të mëdha –
hinduizmin, krishterimin dhe islamin – dhe e gjeti Perëndinë në të gjitha këto
rrugë. Edhe Shqipëria është një shembull i bashkëjetesës paqësore shekullore të
katolikëve, myslimanëve, ortodoksëve dhe bektashinjve. Ashtu si indianët edhe
shqiptarët duhet të gjejnë ende d’harmën e tyre, d.m.th. fatin e tyre të
brendshëm. Për këtë kërkohet sidomos avangarda spirituale e të gjitha besimeve
dhe individëve të ndriçuar, për të krijuar qendra drite të zhvillimit kolektiv
të koshiencës, ashtu siç bektashinjtë rreth vëllezërve Frashëri dikur kanë
marrë përsipër rolin pararendës për Rilindjen duke qëndruar në traditën mistike
të sufizmit. Kombi i ri shqiptar dallohet nga një vitalitet i madh. Por vetëm
nëse ai nuk e vë më këtë forcë të çmueshme në shërbim të egos kolektive, por e
përqendron atë rreth Qenies Shpirtërore Kolektive, që ende mbetet për t’u
zbuluar, ai mund të luajë rolin e tij të lindur dhe të pangatërrueshëm për
bashkimin spiritual të Europës dhe të botës. Shqipërinë dhe Indinë i lidh edhe
fakti i ndarjes së kombit. Për sa i takon motivacionit përkatës, ka një
ndryshim thelbësor: ndarja indiane ndodhi nga brenda për shkak të kontradiktës
midis hinduve dhe myslimanëve; ndarja shqiptare ndodhi nga jashtë për shkak të baraspeshimit
të interesave të fuqive të mëdha. Pakistani dhe Bangladeshi, ish-Pakistani
Lindor, janë të lidhur së brendshmi me Shpirtin indian. Prandaj, ribashkimi i
tyre me nënën Indi do të ndodhë herët a vonë. Çdo patriot e ndien Shpirtin
prapa kombit të tij, vendit të tij. Njeriu mund ta perceptojë këtë Shpirt Kolektiv,
por nuk mund ta përkufizojë, sepse ai qëndron përtej Mentales. Në qoftë se
Shpirti Kolektiv ekziston në brendësi, atëherë ai kërkon një rrugë për
manifestimin e tij në jashtësi. Prandaj zhvillimi i ardhshëm i çështjes
shqiptare është ende i hapur: A do të kemi pas dy deri tri brezash një komb të
vetëm shqiptar apo një komb shqiptar dhe një komb kosovar? Në rast se një
Shpirt Kolektiv qëndron prapa kosovarëve tashmë gati për manifestim, ne do të
kemi pas disa dekadave dy kombe shqipfolëse, siç ka qenë rasti me Gjermaninë
dhe Austrinë pas Luftës së Dytë Botërore. Në rast se Kosova mbetet në brendësi
e lidhur me Shpirtin shqiptar, edhe këtu do të ndodhë herët a vonë ribashkimi i
saj me nënën Shqipëri. E njëjta gjë vlen për vendbanimet e tjera me shumicë
shqiptare, të cilat kufizohen me Shqipërinë dhe Kosovën. Në qoftë se ka një
Shpirt, individualisht dhe kolektivisht, premisë, nga e cila po nisemi këtu,
atëherë ai një ditë do të dalë në pah dhe do t’i marrë frerët e veprimit në
dorë. Pastaj është veçse një çështje kohe, dekadash ose shekujsh, derisa të bashkohet
së jashtmi – në çfarëdo mënyre që të jetë –, që është përherë e lidhur së
brendshmi.
Për të mundur të vazhdojmë në mënyrë përthelluese fillimin e krahasimit të
çështjes shqiptare me çështjen indiane në dritën e Jogës Integrale të Shri Aurobindos,
më parë duhet të shtjellohen në studime të veçanta afatgjata fazat relevante të
formimit të kombit shqiptar në kuptimin e rritjes së koshiencës së Shpirtit
Kolektiv dhe të zhvillimit të pjesëve të tija mentale dhe vitale, duke marrë parasysh
pjesëmarrjen përshpejtuese të personaliteteve të spikatura spirituale.
http://www.dielli-demokristian.at/numrat.html.
[1] Këtu disa nga botimet më të rëndësishme përkatëse: Eric Hobsbawm, Eric
(1991): Nations
and Nationalism Since 1780: Programme, Myth, Reality. Cambridge University Press. (gjerm.: Eric Hobsbawm, Eric
(1991): Nationen und Nationalismus,
Mythos und Realität seit 1780. Frankfurt am Main/New York: Campus.); Benedict Anderson, Benedict (1983): Imagined
Communities: Reflections on the Origin and Spread of Nationalism. London:
Verso Editions. (gjerm.: Anderson, Benedict (1998): Die Erfindung der Nation. Zur Karriere eines folgenreichen Konzepts. Berlin: Ullstein.);
Ernest Gellner, Ernest (1983): Nations and Nationalism. Ithaca: Cornell University Press. (gjerm.: Ernest Gellner, Ernest (1991): Nationalismus und Moderne. Berlin: Rotbuch.); Hroch, Miroslav (2005): Das Europa der Nationen. Die moderne Nationsbildung im europäischen
Vergleich. Göttingen: Vandenhoeck und Ruprecht. (angl.: Hroch, Miroslav (2015): European Nations: Explaining Their Formation.
London: Verso.).
[2] Jung, Carl Gustav (1993): Die Archetypen und das kollektive Unbewusste.
Gesammelte Werke 9/I. Ostfildern: Patmos.
[3] Në vend të fjalëve
„vetëdije“ dhe „ndërgjegje“ përdoret në këtë studim fjala „koshiencë“ për angl.
„consciousness“. Me “koshiencë” të gjithë termat përkatës në Jogën Integrale të Shri Aurobindos mund
të formohen pa probleme në gjuhën shqipe, si p.sh. “vetëkoshiencë”
(“self-consciousness”), “koshiencë mbi/për veten” (“consciousness of
self”), “nënkoshiencë” (“subconsciousness”), “mbikoshiencë”
(“superconsciousness”) etj.. Përveç kësaj nuk duhet harruar, që ital.
“coscienza”, nga e cila është huazuar fjala shqipe “koshiencë”, e ka origjinën
në fjalën lat. “conscientia”, e cila është gjithashtu baza formuese e fjalës
“consciousness”. Shih Kurt Gostentschnigg: Çështje
terminologjike të përkthimit në fushën e filozofisë lindore. In: Komunikimi dhe
shoqëria: ndërveprimet verbale, joverbale dhe stereotipet e komunikimit. Konferencë
ndërkombëtare shkencore në Fakultetin e Gjuhëve të Huaja. Shkodra: Universiteti
i Shkodrës 2012, f. 375.
Në këtë studim termat
kryesorë të Jogës Integrale të Shri Aurobindos shkruhen me të madhe.
[4] Aurose,
Wolfgang J. (2014): Die Seele der Nationen. Evolution und Heilung. München,
Berlin: Europa Verlag.
[5] Shih Wilber, Ken (1996): A Brief History of
Everything. Boulder: Shambhala; Wilber, Ken (1998): The Marriage of Sense and Soul: Integrating Science and Religion.
New York: Random House; Hawkins, David
Ramon (2003): I – Reality and Subjectivity. Sedona: Veritas; James,
William (1902): The Varieties of Religious Experience. New York/London: Longmans, Green & Co.
[6] Van
Vrekhem, Georges (2014): Über den Menschen hinaus: Leben und Werk von Sri
Aurobindo und Mutter. Grafing:
Aquamarin, f. 84 v..
[7] Sri Aurobindo Birth Century Library. Pondicherry:
Sri Aurobindo Ashram. Set
in 30 Volumes (SABCL);
The Complete Works of Sri Aurobindo. Pondicherry: Sri Aurobindo
Ashram. Set of 37 Volumes (CWSA); Collected Works of the Mother (CWM). Pondicherry:
Sri Aurobindo Ashram. Complete edition in 17 Volumes; Mother’s Agenda 1951-1973 (1979-1983). 13 Volumes. Institute de Recherches
Évolutives; Georges Van Vrekhem, Georges (2014): Über den Menschen hinaus:
Leben und Werk von Sri Aurobindo und Mutter. Grafing: Aquamarin; Rishabhchand
(1981): Sri Aurobindo: His Life Unique. Pondicherry: Sri Aurobindo Ashram; Evolution Fast-forward, 3 parts: Part 1, Vision & Work of Sri Aurobindo & The Mother = https://www.youtube.com/watch?v=QpKxR5rCjyQ; Part
2, Integral Yoga of Sri Aurobindo = https://www.youtube.com/watch?v=1tFtHPA87ZM; Part
3, Parts of the Being & Planes of Consciousness
= https://www.youtube.com/watch?v=XLxfP9pG8yI.
[8]
Sri Aurobindo (1970): Letters on Yoga I. Pondicherry: Sri Aurobindo Ashram, kap.
„The Purpose of Avatarhood“, f. 401-430; Van Vrekhem
(2014), f. 6-11, 55 v., 119-122, 126-136.
[9] Sri Aurobindo (2003): The Future
Evolution of Man. The Divine Life upon Earth. Compiled with a Summary and Notes
by P. B. Saint-Hilaire. Twin Lakes: Lotus Press. (shqip: Shri Aurobindo (2014):
Evolucioni i ardhshëm i njeriut. Jeta hyjnore në Tokë. Vetëbotim; me një hyrje të hollësishme të
botuesit dhe përkthyesit Kurt Gostentschnigg në çështje përkthimore dhe
terminologjike si dhe në biografinë dhe veprën e autorit.); The Psychic Being (1999): Soul: Its nature, mission and evolution.
Selections from the works of Sri Aurobindo and The Mother. Twin Lakes: Lotus
Press. (shqip: Qenia Psikike (2014): Shpirti: natyra, misioni dhe evolucioni i
tij. E përpiluar nga veprat e Shri Aurobindos dhe e Nënës. Vetëbotim; me një hyrje të hollësishme të botuesit
dhe përkthyesit Kurt Gostentschnigg në çështje përkthimore dhe terminologjike
si dhe në biografinë dhe veprën e autorëve.); Our Many Selves (2002): Practical Yogic Psychology. Selections
from the works of Sri Aurobindo and the Mother. Compiled with an Introduction by A. S. Dalal. Twin Lakes: Lotus
Press; CWSA. Vëll. 25: The Human Cycle and The Ideal of Human Unity.
[10] Lidhur me paragrafët vijuesë shih Our Many Selves (2002), f. xix-xxxv
dhe 11-103.
[11] „Frymë“ në kuptimin e Shpirtit Të Vetëm Të
Përgjithshëm, e Hyjnores, e Perëndisë, e Zotit.
[12] Sri Aurobindo (1970): The Synthesis of Yoga. Pondicherry: Sri Aurobindo
Ashram, f. 395; këtu dhe në vijim e përkthyer nga autori Kurt Gostentschnigg
nga anglishtja në shqipe.
[13]
Sri Aurobindo (1989): The Supramental Manifestation. Pondicherry: Sri Aurobindo
Ashram, f. 41 v..
[14] Sri Aurobindo (1970): The Life Divine. Pondicherry: Sri Aurobindo
Ashram, f. 278 v..
[15] Një njeri që përpiqet për vetërealizim, duke u angazhuar në praktikimin
e Sad’hanës (sanskr. Sādhanā)
ose Jogës.
[16] Sri Aurobindo (1970): Letters on Yoga I, f. 244.
[17] Sri Aurobindo (1970): The Life Divine, f. 946 v..
[18]
Po aty, f. 944.
[19]
Po aty, f. 944.
[20]
Po aty, f. 733 v..
[21] Po aty, f. 550.
[22] Lidhur me paragrafët vijues shih The Psychic Being (1999), f. 3-44,
dhe Our Many Selves (2002), f. 79-103.
[23] „Trupi
Lëndortrashë“, angl. „the gross body“, gjerm. „der grobstoffliche Körper“,
është trupi i dukshëm fizik. „Trupi Lëndorhollë“, angl. „the subtle
body“, gjerm. „der feinstoffliche Körper“, është trupi i padukshëm fizik, i
cili furnizon atë të dukshmin me energji.
[24] Rishabhchand (1981), f. 193.
[25]
CWSA. Vëll. 25: Human Cycle, f. 35; formulimet gjermanishtfolëse sipas
përkthimit Sri Aurobindo (1992): Zyklus der menschlichen Entwicklung. Mirapuri.
[26]
CWSA. Vëll. 25: Human Cycle, f. 73.
[27]
CWSA. Vëll. 25: The Ideal of Human Unity, f. 290 v.; formulimet
gjermanishtfolëse sipas përkthimit Sri Aurobindo (1982): Das Ideal einer
geeinten Menschheit. Gladenbach: Hinder u. Deelmann.
[28] CWSA. Vëll. 25: The Ideal of Human Unity, f. 302.
[29] CWSA. Vëll. 25: Human Cycle, f. 67.
[30] Po aty, f. 255.
[31]
Po aty, f. 263.
[32] CWSA. Vëll. 25: The Ideal of Human Unity, f. 562.
[33] Po aty, f. 587.
[34] Po aty, f. 304.
[35] CWSA. Vëll. 25: Human Cycle, f. 57.
[36] Po aty, f. 210.
[37] Po aty, f. 220 v..
[38] Lidhur me historinë e Indisë shih Daniélou, Alain (2003): A Brief History of India. Rochester: Inner Traditions; Reddy, Krishna
(2003): Indian History. New Delhi: Tata McGraw Hill; Robb, Peter
(2004): A History of India. London:
Palgrave Mcmillan; Kulke, Hermann; Rothermund, Dietmar (2006): Geschichte Indiens. Von der Induskultur bis heute. München:
Beck; Ludden, David (2006): Geschichte
Indiens. Essen: Magnus; Mann, Michael (2005): Geschichte Indiens vom 18. bis zum 21.
Jahrhundert. Paderborn: Schöningh; Wilken, Klaus (2009): Indien in Geschichte und Gegenwart. Rostock:
Baltic Sea Press.
[39] Lidhur me historinë e Indisë
shih CWSA. Vëll. 20: The Renaissance in
India; CWSA. Vëll. 35: Letters on Himself and the Ashram.
Autobiographical Notes.
[40] Sanskr. Svami Vivekānanda (1863-1902): Njëri prej
dishepujve kryesorë të Shri Ramakrishnës dhe themeluesi i Misionit të
Ramakrishnës.
[41] Sanskr. ṛṣi; dikush, që sheh (të vërtetën), një shikues, një i urtë.
[42] Sanskr. Adi Ṥankara (rreth ca. 788–820 pas Krishtit): një filozof dhe teolog
indian, i cili rreth vitit 800 pas Krishtit ka themeluar filozofinë e Advaita
Vedantës (sanskr. advaita vedānta).
[43]
Sanskr. māyā.
[45] Hindi Mohandas Karamchand Gandhi (1869
-1948).
[46]
CWSA. Vëll. 35: Letters on Himself and the Ashram. Autobiographical Notes, f.
469.
[47]
Bangladeshi është ish-Pakistani Lindor, i pavarur që nga Lufta e Bangladeshit
në vitin 1971.
[48]
Sanskr. dharma: kjo fjalë, e
përkthyer në mënyra të ndryshme si “ligj”, “ligj moral”, “detyrë” dhe “fe”,
përdoret njëkohësisht në një kuptim të gjerë dhe fleksibël. Në domethënien e
saj më të thellë ajo është “ligji i veprimit sipas natyrës thelbësore të çdo
qenieje”.
[49] Sanskr. āśrama: do të thotë
shtëpia ose shtëpitë e mësuesit ose mjeshtrit të një filozofie spirituale, në
të cilat banojnë ata, që vijnë tek ai për mësim dhe praktikë.
[50] Lidhur me këtë shih Skendi,
Stavro (1967): The Albanian national awakening,
1878-1912. Princeton University Press; Bartl, Peter
(1995): Albanien. Vom Mittelalter bis zur Gegenwart. Regensburg: Pustet; Hoxhaj, Enver (2006):
Mythen und Erinnerungen der albanischen Nation – Illyrer, Nationsbildung und
nationale Identität. In: Tyche. Beiträge zur Alten Geschichte, Papyrologie und
Epigraphik 20, f. 47–76; Clewing, Konrad (2006): Religion und Nation bei den
Albanern. Von Anspruch und Wirkungsmacht eines Religionen übergreifenden
Nationenkonzepts. In: Mosser, Alois (Bot.): Politische Kultur in Südosteuropa. Identitäten, Loyalitäten, Solidaritäten. Frankfurt am Main: Peter Lang
2006, f. 147-182; Clayer, Nathalie (2007): Aux origines du nationalisme albanais: la
naissance d'une nation majoritairement musulmane en Europe. Paris: Karthala; Schmitt,
Oliver Jens (2012): Die Albaner: Eine Geschichte zwischen
Orient und Okzident.
München: Beck.
[51] Lidhur me
këtë shih hollësisht Gostentschnigg, Kurt (2016): Die
Diskussion der Frage der albanischen Ethnogenese. Ein historischer Abriss. In:
Eckehard Pistrick (Bot.): Deutsch-Albanische Wissenschaftsbeziehungen hinter
dem Eisernen Vorhang. Wiesbaden: Harrassowitz. (= Albanische Forschungen 39), f.
51-74; Matzinger, Joachim (2009): Die Albaner als Nachkommen
der Illyrer aus der Sicht der historischen Sprachwissenschaft. In: Frantz, Eva
Anne; Schmitt, Oliver Jens (Bot.): Albanische Geschichte. Stand und
Perspektiven der Forschung. München: Oldenbourg, f. 13-36.
[52] Gostentschnigg (2016), f. 71 v..
[53] Zheji, Petro (2005-2006): Shqipja dhe Sanskritishtja. 1 dhe 2.
Tirana: Tertiumdatur; Zheji, Petro
(2015): Roli mesianik i shqipes: shembja e kullës së Babelit. Tirana: UET Press;
Zheji, Petro (2012): Libri i aforizmave. Tirana: Media Print.
[54]
Sanskr. Bhagavad Gītā:
kjo “këngë qiellore” tregon një episod në eposin e vjetër
Mahab’harata (sanskr. Mahābhārata),
në të cilin, në fushën e betejës së Kurukshetrës
(sanskr. Kurukṣetra), Hyjnorja, në formën e Shri Krishnës (sanskr. Śrī Kṛṣṇa), i jep mësime Arxhunës
(sanskr. Arjuna). Është shkrimi indian më i
famshëm dhe i njohur botërisht.
[55] Sanskr. Śrī Rāmakṛṣṇa (1836-1886).
Kommentare
Kommentar veröffentlichen